Nghề đúc đồng ở Đào Viên

Thôn Đào Viên (xã Nguyệt Đức, thị xã Thuận Thành) vốn có nghề truyền thống đúc đồng từ xa xưa với nhiều sản phẩm đồng được ưa chuộng và có mặt ở nhiều địa phương trên cả nước. Trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử, từng có khoảng thời gian dài, nghề đúc đồng ở Đào Viên bị mai một, nhưng bằng niềm đam mê, cần cù chịu khó, người dân nơi đây đã khôi phục và phát triển làng nghề của địa phương.

Theo sử sách ghi lại, từ nhiều thế kỷ trước, thôn Đào Viên (còn có tên là Thái Tý) là một làng cổ thuộc vùng Luy Lâu, trấn Kinh Bắc. Nơi đây gắn liền với tên tuổi của tổ nghề Nguyễn Minh Không (tự Lý Quốc Sư) người có công tạo nên “An Nam tứ đại khí” thời Lý - Trần. Chính ông chọn Thái Tý là một trong những địa phương để truyền dạy cho người dân nghề đúc đồng. Với sự cần cù, chịu khó, những người thợ làng Đào Viên được tiếng khéo léo đã học và chế tác nên những sản phẩm bằng đồng rất phong phú. Các sản phẩm xa xưa gồm tiền đồng, nồi, mâm, vật dụng, binh khí bằng đồng, đồ thờ cúng đến những sản phẩm lớn, cần kỹ thuật đúc cao như tượng đồng liền khối, chuông đồng ở các đình chùa. Suốt mấy thập kỷ bị mai một, năm 2004, nhờ sự quan tâm của các cấp chính quyền và tâm huyết với nghề của những người con Đào Viên, nghề đúc đồng dần được khôi phục, từng bước phát triển, góp phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế của địa phương
Trò chuyện với chúng tôi, anh Đỗ Văn Phương, một hộ làm nghề đúc đồng thôn Đào Viên chia sẻ: Từ năm 2004, khi tôi và một số người dân trong làng được tham gia khóa đào tạo nguồn nhân lực cho việc bảo tồn nghề đúc đồng Đào Viên do thị xã Thuận Thành tổ chức, mọi người đều phấn khởi và quyết tâm áp dụng kiến thức học được để khôi phục lại nghề của cha ông.

Sản phẩm đúc đồng của Đào Viên ngày càng được đông đảo khách hàng ưa chuộng.

Nghề đúc đồng đòi hỏi phải có sự cố gắng và nỗ lực rất lớn. Nhiều năm học nghề từ các bậc cao niên để lại chưa đủ, anh Phương và nhiều người trong thôn còn tìm đến các làng nghề ở Nam Định, Thanh Hóa… để học hỏi thêm kinh nghiệm tạo ra các sản phẩm có chất lượng và giá trị thẩm mỹ cao; đầu ra cho sản phẩm và những khó khăn thường gặp trong nghề. Với nhu cầu ngày càng cao của khách hàng, anh Phương cùng một số hộ đúc đồng ở Đào Viên mạnh dạn đầu tư máy móc hiện đại vào sản xuất để tăng sản lượng. Hiện nay, xưởng của anh Phương bình quân sản xuất ra khoảng 150-200 sản phẩm/tháng gồm: tượng, chuông, khánh, đỉnh, hạc, đèn… tùy theo đơn đặt hàng. Sau khi trừ đi các chi phí gia đình anh Phương có thể thu nhập khoảng 20 triệu đồng/tháng, duy trì công việc cho 5 lao động với mức thu nhập bình quân từ 8 - 10 triệu đồng/người/ tháng. Năm 2023, khi tham gia Chương trình mỗi xã phường một sản phẩm OCOP, bộ Lư đồng, đỉnh đồng ngũ sự của anh Phương được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao.
Sau nhiều năm được các ngành và người dân địa phương quan tâm, nghề đúc đồng Đào Viên dần khôi phục. Hiện nay, Đào Viên có 16 hộ có lò đúc đồng với tổng số lao động tham gia thường xuyên từ 70-80 người. Không chỉ đồ thờ được cải tiến hơn rất nhiều, sản phẩm đúc đồng Đào Viên hiện nay cũng đa dạng và phong phú như: tượng, chuông, chiêng, các loại tượng chân dung, tượng phật cỡ lỡn, các loại tranh đồng… Năm 2023, số lượng sản phẩm của làng đạt: 10.540 sản phẩm, doanh thu 8,4 tỷ đồng, chủ yếu tiêu thụ ở các tỉnh phía Bắc. Mới đây, nghề đúc đồng Đào Viên là 1 trong 7 nghề của thị xã Thuận Thành được UBND tỉnh Bắc Ninh trao Bằng công nhận “Nghề truyền thống”.
Ông Nguyễn Văn Thược, Phó Chủ tịch UBND xã Nguyệt Đức cho biết: “Những năm gần đây nhiều lao động của địa phương đi làm ăn xa, làm nghề khác được vận động trở về học nghề đúc đồng để liên kết mở lò. Đào Viên giờ không còn cảnh đìu hiu của làng nghề mà thay vào đó là những lò đúc rực lửa. Trong chiến lược đầu tư phát triển lĩnh vực công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp của thị xã Thuận Thành, đúc đồng Đào Viên cũng là một trong những nghề cần khôi phục giá trị truyền thống. Xã Nguyệt Đức đã và đang có chủ trương phát triển nghề theo hướng hiện đại, theo đó sẽ phối hợp với các cấp, ngành và các hộ đang sản xuất đào tạo nghề cho người lao động; liên hệ với các tổ chức ngân hàng, tín dụng đề nghị cho các hộ sản xuất vay vốn. Tin rằng, khi được quan tâm đúng mức làng nghề sẽ phát triển mạnh mẽ, tạo dựng được thương hiệu như những nghề truyền thống ở các địa phương khác”.